Naim Tërnava, drejtor i Medresesë “Alauddin” në Prishtinë
[Revista Javore “Zëri” 22.2.1997 dhe 1.3.1997, Besa Ilazi]
Drejtori i medresesë “Alauddin” z. Naim Tërnava flet për rolin e islamit në historinë e popullit shqiptar, për polemikat në shtypin shqiptar rreth përkatësisë fetare të shqiptarëve, për mendimin e Don Lush Gjergjit se “Shqiptari është islamizuar(…) i takon traditës së lashtë të krishterë”, për atë se çka është fundamentalizmi islamik dhe kush e shpiku këtë terminologji etj.
Të gjitha institucionet fetare janë përcaktuar për kauzën kombëtare
Zëri: Ende jemi në atmosferën e festës së Fitër Bajramit. Cili është mesazhi i kësaj feste për besimtarët islam përgjithësisht edhe për shqiptarët në veçanti?
Tërnava: Falënderojmë Allahun që na bëri të mundshëm agjërimin e këtij muaji të bekuar, muaji të ndërgjegjes, sakrificës, solidaritetit, vendosmërisë. Muaji gjatë të cilët filloi zbritja e Kur’anit dhe së bashku me të zbritën edhe obligimet dhe ndalimet për qenien më të përsosur – njeriun. Ky është muaj që meriton të respektohet nga të gjithë, muaj që sendërton paqe dhe lumturi. Por, për ne, në këtë okupim klasik, as që vlejti ky rregull. Na vranë, na burgosën, na keqtrajtuan. Megjithatë, ne me agjërimin tonë, besimin tonë në Zotin një, u bëmë më të vendosur në përcaktimet tona. Unë kam këtë porosi: Ta njohim veten me vetveten. Ai që e njeh veten e ka njohur Perëndinë. Ai që e njeh Perëndinë nuk mund të bëjë punë të liga, ai që bënë punë të liga nuk mund të jetë prej neve. Ai i cili nuk është prej neve, ai është i huaj. I huaji nuk ka çka të kërkojë në trojet tona. Të punojmë me sinqeritet e maturi. Ta ndajmë barrën e rëndë të gjithë së bashku, sepse do të na vijë më lehtë. Të jemi tolerantë dhe ta kuptojmë njëri-tjetrin. Ta respektojmë fjalën e dhënë dhe besën që i kemi dhënë Zotit dhe atdheut se nuk do të jetojmë të robëruar.
Zëri: Medreseja “Alauddin” dhe Fakulteti i Studimeve Islame në Prishtinë, posaçërisht pas deinstitucionalizimit të jetës në Kosovë, luajti një rol të madh jo vetëm fetar, por edhe kulturor e kombëtar. Kjo dëshmon se te shqiptarët edhe Xhamia dhe objektet tjera fetare të islamit janë pjesë e institucioneve të kulturës kombëtare? Si e vlerësoni këtë?
Tërnava: “Si e vlerësoni këtë?” Ju, si gazetare shqiptare, besoj keni mësuar ose së paku keni lexuar për periudhën e integrimit të kombit shqiptar dhe për Rilindjen Kombëtare Shqiptare. Aty do të keni lexuar se medresetë, xhamitë etj. kanë qenë institucionet ku u tubuan shumë kuvende kombëtare shqiptare. Së fundi, kujtoni së paku Lidhjen Shqiptare të Prizrenit (1878-1881) dhe Lidhjen e Dytë Shqiptare “Besa-besën” të Pejës (1893-1902). Në medrese u lindën dhe në xhamia u drejtuan. Ideologët dhe udhëheqësit më të vendosur të tyre ishin myderrisët dhe imamët, drejtuesit e institucioneve fetare islame. Dhe a nuk ishin medresetë e xhamitë institucionet kombëtare që përgatitën dhe drejtuan rezistencën shqiptare të viseve shqiptare këtu te ne, në vitet 1912-1941, dhe a nuk ishin imamët dhe personeli drejtues i institucioneve fetare islame ata që i dhanë frymën, iniciativën e vendosmërisë së vullnetarëve të Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës më 1941-1944 për sakrificë deri në vetëmartirizim për atdhe e fe, për komb dhe din. Ju duhet ta dini se forcën e Lëvizjes Demokratike Nacionale Shqiptare në vitet 1945-1951 e përbëjnë edhe imamët, hoxhallarët. Pse? Sepse iu kërcënua edhe kombi edhe feja. Së këndejmi, medreseja “Alauddin” dhe Fakulteti i Studimeve Islame të Prishtinës, si dhe të gjitha institucionet fetare në trojet shqiptare të aneksuara prej popujve e vendeve sllave, me kohë janë përcaktuar për kauzën kombëtare të dëshmuar shekuj me radhë.
Zëri: Kohëve të fundit, në shtypin tonë u shfaqën një sërë shkrimesh dhe polemikash lidhur me shqiptarët dhe përkatësinë e tyre fetare. Këtu veçohen tri botëkuptime të ndryshme: 1. Ata që thonë se shqiptarët i përkasin qytetërimit të lashtë iliro-shqiptar, pra krishterimit (Zef Mirdita, Lush Gjergji, Engjëll Sedaj, Ismail Kadare etj.); 2. Ata që thonë se islamizimi i shqiptarëve ka ndodhur njëkohshëm me krishterimin, në mos edhe përpara (M. Pirraku etj.) dhe ata që mund të përmblidhen në korpusin neokomunist që thonë se “Feja e shqiptarit është shqiptaria”, pra ata që bëjnë pjesë në grupin ateist. Ju lutemi për një koment?
“Botëkuptim” quhet vetëm ajo që përfaqësojnë neokomunistët
Tërnava: Pse nuk thoni të vërtetën se “ZËRI” tash e sa kohë i ka fryrë kësaj fushate!? Pse keni vepruar kështu, mund ta dini vetëm JU. Po i veçoni “tri botëkuptime”, e në fakt “botëkuptim” mund të quhet vetëm ajo që përfaqësojnë “neokomunistët” e Juaj. Por, të ndalemi veç e veç e të flasim për secilin “ATA” Tuaj:
1. “Ata që thonë se shqiptarët i përkasin qytetërimit të lashtë iliro-shqiptar, pra krishterimit”. Ky është një konstruktim makabër, mjerim i shkencës shqiptare aktualisht. Të barazosh “qytetërimin e lashtë iliro-shqiptar” me krishterimin nuk mund të quhet vetëm falsifikim i historisë. Kultura e lashtë iliro-shqiptare ka fundament qytetërimin autokton ballkaniko-mediteran pellazgjik (periudha mitologjike shqiptare). Mbi atë qytetërim është ngritur qytetërimi helen dhe ai latin, ndaj shqiptarët historikisht e kanë pjesën e tyre në ato kultura. Në shkrimet e dorës së “lagjes” që Ju përmendët shihet qartë kamuflimi, errësimi i historisë, propaganda fetare, duke e transplantuar botëkuptimin e sotëm të njerëzve të saj në mesjetën me shqiptarët e gëlltitur brenda kishave të huaja: greke, serbe, bullgare, italiane etj.
2. Mua nuk më ka rënë të lexoj se “islamizimi i shqiptarëve ka ndodhur njëkohësisht me krishterimin, në mos edhe përpara (M. Pirraku etj)”. Rezultatet e dr. Muhamet Pirrakut i admirojnë dijetarët që nuk kanë paragjykime ndaj Islamit si fe e si civilizim, jo vetëm në trojet shqiptare, por edhe në Perëndim e Lindje. Kam dëshmi të shumta.
Te Dr. Muhamet Pirraku mund të lexosh (që vie edhe si përgjigje për “Ata” nën 1 se: “Në kulturën patriarkale, popullore dhe kombëtare shqiptare, mund të hetohen elementet e seleksionuara në rrjedhë të kohës nga të gjitha civilizimet e mëdha të cilat kanë lënë gjurmë në arsenalin e Mediteranit. Dihet se në integrimin e kulturave të njohura për hapësirën ballkanike ka pasur pjesën e vet hyrëse edhe kultura e paraardhësve të shqiptarëve. Ilirët krishterimin kanë filluar ta pranojnë në kohën e apostujve të mëdhenj, Shën Palit, Shën Gjonit e Shën Matheut…”, ndërkaq “data e sigurt se kur ka filluar islamizimi i shqiptarëve është vështirë të caktohet, pasi të islamizuarit e parë fenë islame e mbajtën si çështje individuale dhe sekrete. Por, kushtimisht mund të thuhet se Islami te shqiptarët nisi në fillim të shekullit XV…” (Përparimi, nr. 2, Prishtinë, 1991, 187, 197). Për këtë ju mos lexoni vetëm Muhamet Pirrakun, por lexoni edhe Muhamet Tërnavën, Tomas Arnoldin etj.
Feja e shqiptarit është ajo që ai e ndien në shpirt
3. Unë nuk kam prirje të shoh “neokomunistë” e “ateistë” ndër ata që thonë se “feja e shqiptarit është shqiptaria”. Përkundrazi, i shoh si personalitete të përkorë në çështjen kombëtare. Ata janë luftëtarë të tolerancës fetare, që është edhe urdhër kuranor. Dhe, as autori i atij vargu Pashko Vasa nuk ishte ateist e as komunist – ishte shqiptar kombëtar dhe katolik i devotshëm. Nuk ishin ateistë e komunistë rilindasit myslimanë, ortodoksë dhe katolikë të cilët atë dhe vargjet e tjera të Pashko Vasës i bënë kredo të përpjekjeve për ringjalljen e kombit, për pavarësinë e Shqipërisë etnike.
Poezia e Pashko Vasës, për t’u kuptuar drejt, duhet të pasqyrohet në kuadër të kohës kur ajo u lind. Dhe kur ta kuptojmë mesazhin e këtyre vargjeve për kohën kur ajo lindi, e kuptojmë edhe shkakun pse “pas deinstitucionalizimit të jetës në Kosovë”, siç e quani Ju ripushtimin e tretë serb të Kosovës, e pikërisht në periudhën e lindjes dhe të rritës së Lëvizjes Demokratike Shqiptare dhe në veçanti në kohën e zhvillimit të Lëvizjes Gjithëpopullore për faljen e gjaqeve, shqiptarët myslimanë, pra edhe ylemaja, mbushën kishat, njësoj sikurse edhe shqiptarët katolikë dhe priftërit që mbushën xhamitë e medresetë – për lirinë, të drejtën për vetëpërcaktimin dhe bashkim të trojeve shqiptare. Asnjëra palë nuk hoçëm dorë nga institucionet tona fetare, por u bashkuam aty dhe nuk u poshtëruam as para Zotit, as para kombit. Dolëm më të fortë fetarisht dhe kombëtarisht, ndaj nuk kemi nevojë t’i përziejmë gjërat apo emërtimet e tyre. Shqiptarët duhet të jenë të bindur se feja e shqiptarit është ajo që i takon dhe e ndien në shpirt, kurse shqiptaria është e të gjithëve, fare pa dallim.
Zëri: Don Lush Gjergji mbron mendimin se “Shqiptari edhe i islamizuar në rend të parë është shqiptar, mesdhetar dhe evropian, shqiptar me kulturë dhe me traditë të lashtë të krishterë, shqiptar i cili nuk dëshiron kurrfarë ballafaqimi dhe konfrontimi as me popullin shqiptar dhe as me popujt tjetër, as në baza fetare e as në baza kombëtare…”. A është adekuat cilësimi i shqiptarit me përkatësi islame si “shqiptar me traditë dhe me kulturë të lashtë të krishterë”.
Nxitja në përçarje është më e rëndë se mbytja
Tërnava: Para se t’u përgjigjem në këtë pyetje, dua t’ju them se politika redaktuese e “Zërit” është e përcaktuar për senzacionalizëm. Por, në këtë rast po gaboni që këtë e përdorni edhe përmes prijësve fetarë, për çka mbillni mollën e sherrit sepse në Kur’an thuhet: “Nxitja në përçarje është më e rëndë se mbytja”. Megjithatë, Don Lush Gjergji ashtu tha në ZËRI të 28 dhjetorit 1996, dhe jo vetëm aty. Ajo intervistë është një skandal që nuk mund të harrohet. Ai nuk fyen vetëm dinjitetin shqiptar të bashkëkohësve myslimanë, por përdhos dinjitetin e prindërve tanë. Ajo që Ju citoni nga Don Lushi është një retorikë stereotipe, tashti më e njohur e Lushit në luftë kundër ardhmërisë islame të shqiptarëve me një traditë të fesë e të civilizimit islam gjashtëshekullore. Don Lushi kohë më parë, sikurse edhe Sedaj, Mirdita etj. në shqiptarët myslimanë shihnin dhe shohin shqiptarët e “turkësuar”, cilësim kishtar katolik i shekullit XVI (e shohim te Buzuku) dhe në shek. XVII te Relatorët e Propaganda e Fidesë. Barazim pa asnjë mbështetje i Islamit me nocionin “turk” të kombësisë turke. Mirëpo, asnjë studiues evropian që është marrë me etnografinë, me kulturën dhe me historinë e shqiptarëve në shqiptarët myslimanë nuk ka parë “shqiptarët e turkësuar”, përkundrazi në atë pjesë të kombit kanë parë pjesën shqiptare me vetëdijen më të lartë për kombin me përkatësi evropiane dhe jo aziatike. Ata studiues në shqiptarët myslimanë kanë parë tiparet më të qarta të iliro-pellazgjikëve, sepse Islami në dritën e Kur’anit nuk përdhosi traditat e mirëfillta.
Konstatimi i Don Lushit se shqiptari “edhe i islamizuar (…) nuk dëshiron kurrfarë ballafaqimi dhe konfrontimi as me popullin shqiptar (sic!) dhe as me popujt tjerë, as në baza fetare e as në baza kombëtarë” – është vërtet konstrukt monstruoz. Shqiptari i islamizuar vihet përball “popullit shqiptar”, që do të thotë se shqiptari i “islamizuar” nuk është shqiptar i mirfilltë. Për shqiptar, pra për “popull shqiptar” Don Lushi konsideron pra “shqiptarin e krishterë”, pa e përmendur këtë sintagmë që i përvijon dukshëm në tërë tekstin. Dhe tashti pyesim, po kush e barti luftën ballore me armiqtë e Shqipërisë gjatë shekujve të kombit shqiptar? Kush tjetër, përpos myslimanëve në radhë të parë dhe të tjerëve.
Zëri: Sot në Evropën Perëndimore është shkaktuar një konfuzion total, për më tepër një gogol i vërtetë nga “fundamentalizmi islamik”, gjë që nuk është problematike për SHBA-të? A mund të na e shpjegoni termin “fundamentalizëm islamik”, aq të kontestuar dhe shpesh të instrumentalizuar për qëllime të politikës? Dhe, pse i druan Evropa me aq lemeri një “shfaqjeje të tillë”? Pra, a mund ta cilësoni Ju këtu një mekanizëm për fushatën e krishterizmi kundër islamit?
Evropa shpiku fundamentalizmin islamik
Tërnava: Pavarësisht nga përparimi i njerëzimit, atë e përcjellin disa dobësi të natyrës njerëzore që nuk mund të korrigjohen. Njeriu edhe kur s’ka armik paska nevojë të shpikë!? Vetëm në këtë kontekst mund të kuptohet deklarata e ish-sekretarit të Paktit NATO, Vili Klasit, i cili pat deklaruar se: “Me rënien e komunizmit nga skena politike, tash ballafaqimi do të jetë me fundamentalizmin islamik”. Ekzistenca e Paktit NATO kërkon një armik. Komunizmi më nuk është, atëherë pra duhet dikush tjetër, ndaj shpallet fundamentalizmi islamik.
Duhet ditur se “fundamentalizmi islamik” nuk përfaqëson asnjë sistem politiko-shoqëror. Asnjë sistem ideologjik, asnjë politikë të veçantë, asnjë organizim shtetëror dhe asnjë aleancë shtetërore. Shtrohet pyetja, Ç’është atëherë “fundamentalizmi islamik”?! Unë mendoj se është një term i papërcaktuar dhe ndoshta më shumë një spekulim propagandistik. Fundamentalizëm ka një çdo dukuri. Të marrim në politikë, ka politikë fundamentaliste. Çdo politikë e ka fundamentalizmin e vet, do të thotë themelin e vet. Ideologjia ka themelet e veta. Politika ka themelet e veta. Por, po të vijmë te fundamentalizmi islamik ky term në gjuhën arabe as që ekziston, bile ai është përkthyer në disa versione nga gjuhët evropiane. Feja është fe, ajo ka bazën e vet shpirtërore.
Fundamentalizmi është tipar i politikës e nuk është tipar i fesë. Por, ky term është shpikur nga ana e Perëndimit për t’i arsyetuar masat e tij represive ndaj botës islame, është një hipotekë në këtë fazë të këndelljes dhe të vetëdijësimit të saj.
Po të marrim rastin e Algjerisë, ku flitet se ekziston fundamentalizmi islamik, atje shihet sheshazi kjo lojë. Unë nuk besoj se atje ka fundamentalizëm islamik. Mua më duket se atje ekziston vetëm ndeshja e papërfunduar midis kolonializmit francez dhe luftës çlirimtare të popullit algjerian.
As me marrëveshjen e De Golit, të nënshkruar në Iran më 1962, zgjidhja e problemit në mes të Francës dhe Algjerisë nuk u çua deri në fund. Ndaj, këtu bëhet përplasja direkte e interesave të veçanta të Francës në Algjeri dhe konfrontimi me rezistencën e atdhetarëve algjerianë të cilët bëjnë që të vijë deri te kjo përplasje.
Në Haiti kohë më parë për të rrëzuar gjeneralët, amerikanët ndërhynë me forcë ushtarake që të vëjnë në pushtet presidentin e zgjedhur, ndërsa në Algjeri u nxitën gjeneralët për ta rrëzuar partinë (Frontin e Shpëtimit Kombëtar) që fitoi zgjedhjet. Unë tash ju pyes juve, a është ky fundamentalizëm? E njëjta gjë është edhe me atë që quhet fundamentalizëm islamik në Egjipt, apo Palestinë në qytetin e Hebronit – El Halil. Perëndimi është në gjendje të flijojë 100 mijë arabë për hir të 400 kolonëve hebrenj. Kur këta rezistojnë e kanë etiketën e gatshme – fundamentalistë. Shtrohet pyetja atëherë: çka është fundamentalizmi?! Vërtet ekzistojnë ndryshime ndërmjet qëndrimit amerikan ndaj islamit dhe atij evropian. Ky ndryshim është si për shkaqe historike ashtu dhe gjeografike, sepse kontinenti i Evropës është më afër Lindjes së Mesme dhe botës islame sesa Amerika. Sepse historia e Evropës është përplot me recidiva negative e kolonialiste në të shumtën e aspekteve të saj. Evropa ka lidhje të forta me Botën Islame, ndërsa Amerika është më larg nga Bota Islame. Nëse e marrim si shembull një shtet siç është Algjeria, shtetet evropiane në detale i përcjellin ngjarjet që ndodhin atje. Por, aq më tepër këto shtete frikësohen për shkak të numrit të madh të myslimanëve nëpër shtetet e tyre. Ne këtu po i përmendim edhe ndryshimet në qëndrimet brenda vetë kontinentit të vjetër. Fjala vjen në Francë vajzave myslimane të mbuluara nuk u lejohet të ndjekin mësimet në shkollat e tyre, për çka edhe i tërë komuniteti mysliman u ngrit në këmbë. Ndërsa gjermanët në këtë aspekt treguan mirëkuptim kur deklaruan se: myslimanët janë mysafirët tanë. Është obligim yni që të kuptojmë mënyrën e jetesës së tyre, t’i pranojmë me zemërgjerësi dhe tolerancë mendimet dhe besimin e tyre.
Çështja e fundamentalizmit islamik duhet të na interesojë edhe neve, sepse ne jemi i vetmi komb i Evropës me shumicë të përkatësisë islame. Kundërshtarët tanë kombëtarë spekulojnë me këtë. Edhe forcat tona që duan tjetërsimin kombëtar dhe nihilistët kombëtarë mund të spekulojnë me këtë si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri. Prandaj, unë mendoj se ne shqiptarët duhet të jemi shumë të matur kur i dëgjojmë këto sulme ndaj “fundamentalizmit islamik”, sepse prapa tyre mund të ketë spekulime të llojllojshme politike. Nuk mund të pajtohemi lehtë me këto teori, jo vetëm pse janë të gabuara në thelb, por sepse ato mund të jenë të rrezikshme për spekulime kundër kombit shqiptar dhe interesave shqiptare.
Zëri: Perëndimi (Evropa) i druan një ekspansioni të mundshëm islam. Dijetari Semjuel Hantington mendon se shekulli 21 do të jetë shekull i përleshjes së civilizimeve (atij islam dhe të krishterë); Sa ka mbështetje një drojë e tillë dhe a vëreni Ju ndonjë “rilindje” të islamit?
Rilindja e islamit do t’i shërbejë rilindjes së njeriut
Tërnava: “Përleshje të civilizimeve” – Pse? Është fakt se po hetohet një degjenerim i krishterimit dhe një rilindje e Islamit. Dihet se Islami e pushtoi Spanjën në shekullin VII me fuqinë e mendimit islam të provuar me jetën njerëzore. Nëse krishterimi i shekullit XXI bie në pozitat e kohës për të cilën flet Komedia Hyjnore e Dantes dhe gjyqet e inkuizicionit të shekujve XV-XVII, mund të vijë deri tek ajo që t’i frikësohet Evropa. Mirëpo, Islamin nuk do ta përqendrojnë në Evropë aziatikët, misionarët lindorë të Islamit, por atë rol do ta luajnë dijetarët evropianë, ata që do të dëshironin një ripërtëritje të jetës, të shoqërisë njerëzore, humane, në Evropë midis evroperëndimorëve. Rilindje e Islamit, realisht, nuk do kuptuar si vërshim i dhunës së popullsisë myslimane, por si kthim të myslimanëve në burimet e islamit, të cilat ofrojnë mundësi për transformim kulturor, ekonomik, shkencor të shoqërisë njerëzore deri në paarritshmëri të njeriut. Shikuar nga këto aspekte, kjo mund të quhet edhe Rilindje, ashtu sikurse në shekullin IX kur mori tatëpjetën mendimi islam, shkenca islame dhe pasoi një përparim i ringjallur i periudhës helenistike. Atëherë kur idetë filozofike shënojnë fillimin e fundit të “periudhës së errët” dhe lindjen e një periudhe të re. Atëherë kur Harun er-Rrashidi librin e paguante duke e peshuar me ar. Pra mund të ketë rilindje islame që t’i shërbejë rilindjes së njeriut në rrugën e Zotit e jo për t’u vërë në shërbim të shkatërrimit.
Zëri: A mund të jetë shqiptari i fesë islame njëkohësisht shqiptar dhe evroperëndimor dhe si do ta komentonit botëkuptimin e disa intelektualëve shqiptarë se shqiptarët duhet të konvertohen përsëri në “fenë burimore”, pra në krishterim, po qe se duan mbështetje nga Perëndimi?
Tërnava: Këtu shoh dhe kuptoj tri pyetje: Pse “evroperëndimor(?)” në interes të çkafit kërkohet “konvertimi nga muslimanë në të krishterë(?)”, dhe çka nënkupton me “fenë burimore?”.
Më herët u dhanë sqarime se prej nga fundamenti i “evroperëndimorës” – si gërshëtim i civilizimit helenistik e lindor i shartuar me Islamin dhe i veshur me krishterimin, kurse vetë krishtërimi është lindor – hebreiko-heleno-romak (latin). Krishterimi, fe monoteiste lindore, me Isaun alejhi selam (Krishtin) që fliste arameikisht. “Feja është një mbështetje e sigurt në Zotin dhe uzdaja në Zotin” – thoshte i ndjeri Nikë Prela. Ndërsa Shën Pali: “Feja është jo vetëm uzdaja në Zotin, por edhe pranimi i të vërtetave të papashme” (Fjalori biblik, Ferizaj, 1994, 36). Thirrem në burime të krishtera jo pse nuk kam mbështetje edhe më të fuqishme në burimet islame për të vetmin qëllim: t’ua paraqes të vërtetën se të gjitha fetë monoteiste kanë një qëllim, besimin në Zotin një.
Evropa i frikësohet forcës hyjnore të mësimeve kuranore
Dhe tashti “konvertimi”, kërkesa lemeritëse për të hequr dorë nga feja e baballarëve, nga feja e “huaj”, “aziatike”, si kusht për të të pranuar Evropa si njeri, si të barabartë, që të të mos përshkojë në shpatë. Pse, nuk e kupton Evropa, evroperëndimi, se Islami nuk është politeizëm, se Islami afirmon dhe pranon çdo premisë filozofike, çdo të vërtetë të Tevratit, Zeburit, Inxhilit (Biblës) nëse janë ruajtur të paprekura dhe i fton ndjekësit e tij vetëm të heqin dorë nga idolatria e tepruar, nga paganizmi i fuqishëm i krishterimit. Don Lushi fton rininë myslimane të mendohen mirë se cila është rruga e tyre që i shpie në “evroperëndimore”, në “Liri” dhe të mos bëhen robër të traditës, robër të civilizimit dhe të fesë së etërve të tyre. I fton edhe ateistët që edhe ata t’i afrohen krishterimit, prapë them, si Salvus konductus për t’i pranuar Evropa e krishterë në gjirin e saj?! Kur’ani thotë: “Nuk ka dhunë në fe. Rruga e qartë njihet prej të shtrembtës” (El-Bekare) – meqë Evropa nuk do as ateist! Meqë Don Lushi fton rininë myslimane të gjykojë “se cila rrugë është më e mirë”, se cila fe është më “burimore”, edhe unë i bashkohem: “LEXO” është urdhër i parë kuranor, “Gjyko pasi të mësosh”. Për t’ua lehtësuar punën jua preferoj të lexoni Abecenë e fesë së krishterë për nismëtarët: FJALORI BIBLIK, Ferizaj 1994 dhe do të shihni se krishterimi ende është paganizëm. Lexoni Ungjijtë (Besëlidhja e Re) dhe krahasoni me Hadithin e Muhammedit, do të shihni se Hadithi është kritika e parë shkencore mbi Ungjijtë, mbi Biblën. Kur’ani është burim i papresedencë. Evropa sot nuk i tutet shpatës së myslimanëve, por forcës hyjnore të mësimeve kuranore.
Tashti ndalemi në fenë burimore të Don Lushit?! Pse burimore, kur dihet se Krishterimi nuk është produkt i Evropës, kur dihet se edhe krishterimi është lindor. Asnjë përparësi krishterimit dhe veçanërisht këtij katolik për të cilin lufton Don Lushi dhe Evropa e evroperëndimorja, kur është fjala për shqiptarët, atë nuk e nxjerrin si fe burimore paraislame. Dihet mirë pështjellimi në krishterim para paraqitjes së Islamit në Ballkan dhe më herët në Evropë. Dihet se shqiptarët myslimanë në periudhën para ardhjes së islamit i kanë takuar kishës lindore – greko-bizantine, serbe, bullgare dhe jo katolicizmit, dihet se krishterimi, uniteti i tij për tokat shqiptare ka përfunduar para ndarjes së Perandorisë romake (395) dhe se shkaku i ndarjes së perandorisë ishte ndarja e kishës, ndarja e krishterimit në dy rite të ngritura në nivel të feve shumë agresive midis tyre, që u bë shkak për kryqëzata të përgjakshme midis katolikëve e ortodoksëve dhe dihet se mbi trojet shqiptare u luajt ajo lojë e përgjakshme e Perëndimit. Dhe, në fund, dihet se katolicizmi në trojet shqiptare, kisha katolike, kjo evroperëndimore, për të parën herë nisi eldoradon në trojet shqiptare në vise të Tivarit – Ulqinit në vitin 1100 dhe atë përmes principatave tashti sllave në Mal të Zi, Serbi etj. (Gjerësisht G. Gjini, Skopsko prizrenska biskupija). Pse pra, shqiptarit mysliman i mohohet e drejta legjitime të quhet edhe “evroperëndimor” kur kultura e paraardhësve të tij qëndron në themele të kulturës “evroperëndimore”, kur ndjekin një fe hyjnore të trashëguar për më shumë se 20 gjenerata, dhe e cila fare nuk lejon fërkim me besimtarët në një Zot, por as me ata që nuk besojnë fare: “Kush don le të besojë, kush don le të mohojë (Kur’ani)”.
Zëri: Feja dhe kombi, a janë këto dy çështje të ndara apo janë dy segmente që plotësojnë qenien e një shoqërie. Cili është qëndrimi juaj ndaj raportit islami-shqiptarizma (kauza nacionale)?
Ardhmëria e Islamit mbështetet në kauzën kombëtare
Tërnava: Ajo që u tha deri këtu pasqyron kohën e paraqitjes së akëcilës fe që ka pasur punë me shqiptarët, por edhe në interes të integrimit të kombit shqiptar. Po të lexoni me kujdes Biblen dhe Kur’anin do të shihni se feja – të gjitha fetë monoteiste – ka qenë në funksion të shoqërisë njerëzore për kohën kur është kumtuar dhe me mesazhe për ardhmërinë.
Te ne shqiptarët rolin e faktorit në integrimin e kombit dhe të shtetit nacional e luajti Islami. “Faktet historiografike tregojnë se atë që nuk e arriti katolicizmi shqiptar me luftë e me përkrahjen ndërkombëtare mesjetare, do ta arrijë feja islame pa luftë dhe në mënyrë paqësore brenda vetvetes, midis viteve ’70 të shekullit XV dhe viteve ’70 të shekullit XVIII, në periudhën e Kombësisë Shqiptare si meskategori shoqërore e historike midis bashkësisë shoqërore Popull Shqiptar dhe kategorisë historike Komb Shqiptar” – shih në Feja, kultura dhe tradita islame ndër shqiptarët, Prishtinë 1995. Ky përfundim shkencor nuk mund të tejkalohet, të bëhet i paqenë, përderisa të mos e rrëzojë shkenca dhe jo euforia, paragjykimet kishtare. Së këndejmi, jeta e fesë dhe e kombit janë si lidhja e nënës me fëmijën, jetë e ardhmëri në varësi të njërës prej tjetrës, jetë në harmoni, sepse harmonia midis tyre është shëndet i mirë i shoqërisë, i kombit.
Dhe, pyetja juaj: “Cili është qëndrimi juaj ndaj raportit Islami-shqiptarizma (kauza nacionale)?” Ju “shqiptarizmën” e barazuat me “kauzën nacionale”, kurse unë në raportin midis fesë, pra “Islamit-shqiptarizmës” shoh kauzën kombëtare, pra pa kllapa. Dashuria ndaj Atdheut është komponentë e fesë. Se unë dhe të gjithë dijetarët tjerë myslimanë i kuptojmë këto raporte kështu e keni pasqyruar edhe ju, në fillim, kur thatë se Medreseja “Alauddin” dhe Fakulteti i Studimeve Islame janë dëshmuar si vatra kulturore e kombëtare shqiptare. Thatë se jam drejtor i Medresesë dhe se jam ligjërues në Fakultetin e Studimeve Islamike, këto nuk do të mund të qëndronin sikur ne, ylemaja, të mos shikonim në fenë tonë islame dhe në shqiptarizmën – kauzën kombëtare, në të cilën mbështetet ardhmëria e Islamit ndër shqiptarët, njësoj si edhe ardhmëria e krishterimit. Së fundi, si mund të shihen ndaras Islami dhe shqiptarizma – kauza kombëtare, kur dihet, si dielli që është diell, se integrimi i kombit tonë dhe integrimi i Shqipërisë etnike u arrit falë tolerancës kuranore të Islamit, kur dihet se edhe emrin kombëtar nga harresa që e vuri krishterimi mbi civilizimin iliro-pellazgjik e solli në dritën historike Islami.
Zëri: Gjatë historisë, shqiptarët edhe pse të ndarë me dy fe (krishtere dhe islame) kanë qenë të prirur nga ekumenizmi, pra ata nuk u përçanë fetarisht? Çka mund të thoni për tolerancën ndërfetare brenda shoqërisë shqiptare në këtë fundshekull dhe a besoni se ajo do të vazhdojë të kultivohet edhe në shekullin e ardhshëm?
Toleranca fetare ndër shqiptarët është dhuratë kuranore
Tërnava: “Të prirur nga ekumenizmi”?! Mësim për nxënës, ngase realiteti është tjetër. Ekumenizmi është përqasje e re, nga viti 1900 – përpjekje e priftërve për të evituar ndasitë rituale e kishtare në krishterim e që ato ndasi kanë qenë shkaktare për shumë luftëra qytetare – fetare dhe ndërkombëtare. Pse nuk ka pasur një fërkim deri në luftë qytetare midis të krishterëve shqiptarë – katolikë e ortodoksë, ajo është meritë që i takon masës shqiptare myslimane, e cila e brumosur me mësimet kuranore për tolerancën fetare dhe racore ka qenë roje kujdestare për ruajtjen e harmonisë midis bashkësive fetare e etnike. Masa islame i ka mbajtur larg dy bashkësitë e tjera fetare (katolike e ortodokse), por edhe i ka fshikëzuar me retinën shqiptare myslimane, si roje nga sulmet e bashkësive fetare të krishtera joshqiptare. Edhe sot masa myslimane i mban larg fërkimet shumë të ashpra midis bashkësisë katolike e ortodokse. Edhe sot këto dy bashkësi bashkjetojnë në harmoni më të madhe të akcilës me bashkësinë myslimane, sesa midis tyre, të krishtera. Ky është realitet dhe ajo që thotë Don Lushi për “njëninë” e krishterimit ndër shqiptarët është retorikë me hesap. Asnjë sëmundje nuk mund të shërohet pa diagnozë të saktë. Toleranca, pra, si fenomen shqiptar, nuk është frut i ekumenizmit, nuk është as frut i evroperëndimorës dhe as i krishterimit, sepse Evropa dhe krishterimi pothuajse të gjitha luftërat i kanë zhvilluar mbi mostolerancën fetare të krishterë, së këndejmi pasoi edhe lindja e ekumenizmit në Nju-Jork më 1900. Toleranca fetare ndër shqiptarët është dhuratë kuranore: “Edhe Zoti ynë edhe Zoti juaj është Një dhe Atij i përulemi”. Edhe toleranca shqiptare ndaj popujve të tjerë është dhuratë kuranore, sepse evroperëndimorët nuk e kanë. “Nuk ka përparësi arabi ndaj joarabit as i bardhi ndaj të ziut përveç se në dronë dhe devotshmërinë ndaj Zotit” (Hadith). Këtu qëndron edhe psehu që Islami sot është në ekspansion në Amerikë e gjetkë, ku ardhacaku i krishterë dominon mbi autoktonin, qoftë i zi, i verdhë o i bardhë.
A do të vazhdojë të kultivohet edhe më tutje “toleranca fetare brenda shoqërisë shqiptare”? Këtu me siguri të plotë mund të konstatoj se sa më shumë që Islami ndër shqiptarët të zhvillohet mbi burimet relevante të islamit, aq më shumë në mesin e Bashkësisë Islame Shqiptare do të rritet ndjenja e solidaritetit fetar, e tolerancës ndërfetare shqiptare, mirëpo ofensiva në të cilën është lëshuar Don Lush Gjergji e disa të tjerë për konvertimin e shqiptarëve myslimanë në katolikë, në të krishterë, nëse nuk vihet nën kontroll, pashmangshëm ka për të rritur hendekun që po e projektojnë armiqtë e kombit (mjerisht grekët veç po e praktikojnë me dhunë) dhe herëdokur ka për t’u kthyer në det të pakapërcyeshëm, me pasoja për kauzën kombëtare shqiptare.
Një komb me shumicën absolute të besimit islam nuk mund të konvertohet, përpos me metodat e Natës së Shen Bartolemeut parisien.
Duke e përmbyllur këtë intervistë, të padëshiruar, të imponuar nga ju, dua të theksoj se jam përpjekur t’u përmbahem urdhërave kuranore që me “ithtarët e librit mos polemizoni ndryshe vetëm si është më së miri!” Mëshira e Zotit qoftë mbi ne!”
